در این مقاله در مورد این که چه زمانی وصیت نامه خودنوشت معتبر است؟ اطلاعات خوبی در اختیار شما قرار می‌دهیم. همچنین اطلاعات دیگری مثل شرایط نوشتن و تنفیذ وصیت نامه خودنوشت و محروم الارث کردن فرزند در وصیت نامه را به شما ارائه خواهیم داد. معمولاً بسیاری از افراد قبل از فوت خود وصیت نامه ای به صورت دست نویس تنظیم می کنند و وارثین موظفند که به وصیت‌نامه مرحوم احترام بگذارند. اما اگر که شرایط نوشتن وصیت نامه توسط موصی (وصیت کننده) رعایت نشود، وصیت نامه جنبه قانونی خود را از دست می دهد. بنابراین ممکن است بعضی از وارثین از عمل به آن سر باز زنند.
وصیت نامه خودنوشت چیست؟
پیش از آن که به سوال وصیت نامه خودنوشت چیست؟ جواب دهیم نیاز است که مواردی را به شما توضیح دهیم. قانون گذاران این امکان را به به فرد داده اند تا قبل از مرگ و در زمان زندگی وصیت نامه ای به صورت دست نویس و خودنوشت تهیه کند. به همین دلیل فرد می تواند در مورد اموال و دارایی ها، شرایط فرزندان و خیلی از موارد دیگر بعد از مرگ خود برای وارثین تعیین تکلیف کند.
در بیشتر موارد پس از این که شخص فوت می کند و اموال و دارایی هایی از او به جای می ماند وارثین او بر سر ارث و املاک و نحوه تقسیم کردن دارایی های به جای مانده از متوفی به اختلاف می خورند. همچنین معمولاً وارثین اطلاعاتی در مورد عهد، قرض و وام و مسائل شرعی متوفی ندارند. به خاطر عدم اطلاع از این موارد قادر نیستند که قرض و دیون متوفی را پرداخت کنند. مناسب ترین روش برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلاتی این است که هر شخصی قبل از مرگ خود یک وصیت نامه تنظیم کند. در این وصیت نامه باید در مورد تمام املاک، دارایی ها و مسائل شرعی به خوبی توضیح داد.
وصیت نامه انواع مختلفی دارد. کاربردی ترین و بهترین انواع وصیت نامه که افراد مختلف می توانند آن را برای خود تنظیم کنند وصیت نامه خودنوشت است. توجه کنید که فردی که وصیت نامه می نویسد حتماً باید باسواد باشد. وصیت نامه خودنوشت یک سند کاملاً معمولی است و به دست خط وصیت کننده باید نوشته شود. مفاد وصیت نامه می تواند شامل انجام امور و احکام شرعی، تعیین تکلیف اموال و دارایی ها و … باشد. بعد از این که مفاد وصیت نامه نوشته شد لازم است که زمان و تاریخ کاملاً دقیق درج و سپس تنفیذ شود.
چه زمانی وصیت نامه خودنوشت معتبر است؟
برای این که وصیت نامه اعتبار داشته باشد لازم نیست که حتماً به صورت چاپی و یا حتی رسمی باشد. پس می توان گفت که وصیت نامه خودنوشت را می توان بر روی کاغذ معمولی هم تنظیم کرد.
با وجود این، باید به این نکته توجه کرد که اگر وصیت نامه به صورت خودنوشت باشد، دادگاهی که مسئول رسیدگی به وصیت نامه است حتماً باید در مورد صحت و سقم وصیت نامه تحقیقاتی داشته باشد. یکی از کارهایی که دادگاه برای فهمیدن صحت وصیت نامه انجام می دهد کارشناسی خط متوفی است. اگر که کارشناس خط تایید کرد که وصیت نامه به دست خط موسی است، قاضی دادگاه وصیت نامه را مستند اعلام می کند.
بر اساس ماده 294 قانون امور حسبی، اگر که وصیت نامه در دست شخصی باشد، لازم است که آن شخص وصیت نامه را تا سقف سه ماه برای بررسی به دادگاه ارائه دهد. اگر که ظرف دوره 90 روزه وصیت نامه خودنوشت ارائه نشود، وصیت نامه اعتبار قانونی خود را از دست می دهد. اما بعد از گذشت این مدت فقط وصیت نامه رسمی برای دادگاه قابل قبول است.
اگر که وصیت نامه خودنوشت توسط چند شاهد تنفیذ شده باشد، امضای این شاهدین بر اساس قانون مدنی کشور شهادت کتبی محسوب می شود. پس زمانی که وصیت نامه توسط شاهد امضا شده باشد، می توان به شهادت شاهدینی که وصیت نامه را امضا کرده اند اعتماد کرد.
ممکن است که شخصی هم وصیت نامه چاپی و هم وصیت نامه دست نویس داشته باشد. در این شرایط این پرسش مطرح می شود که کدام یک از این وصیت نامه ها معتبر هستند. در واقع اگر که این دو وصیت نامه با همدیگر متفاوت باشند وصیت‌نامه ای معتبر است که تاریخ آن جدیدتر از وصیت نامه دیگر باشد.
شرایط تحریر وصیت نامه
وصیت نامه خودنوشت زمانی معتبر است که خط به خط آن و همگی وصیت نامه با دست خط وصیت کننده باشد. همچنین این وصیت نامه باید دارای تاریخ دقیق شامل روز، ماه، سال و همچنین امضا باشد. در ذیل این متن شرایط تنظیم و تبیین وصیت نامه خودنوشت را به طور کامل برای شما شرح می دهیم.
- حلال و مشروع باشد: یعنی مواردی که در مورد آن ها وصیت می شود باید دارای منفعت مالی و با ارزش باشند. همچنین نباید در مورد موارد غیر مشروع باشد. یعنی این که وصیت کننده نباید در مورد چیزهایی مثل مشروبات الکلی، مواد مخدر و مواردی از این دست وصیت کند.
- جایز باشد: جایز بودن یعنی این که وصیت کننده می تواند هر موقع که خواست وصیت خود را با توجه شرایط و با توجه به قوانین موجود تغییر دهد.
- در مورد اموال شخصی وصیت کننده باشد: شخص وصیت کننده باید تنها در مورد دارایی ها و اموال خودش وصیت کند.
- قابل معامله باشد: وصیت کننده باید در مورد اموالی که قابل فروش هستند وصیت کند. بعضی از اموال به صورت موقوفه و یا عمومی هستند و موصی نمی‌تواند در مورد این اموال وصیتی داشته باشد. همچین وصیت برای مال دیگران، غیر قابل قبول است.
- چگونگی انجام واجبات در آن شرح شده باشد: وصیت کننده باید برای پرداخت بعضی از واجبات مثل خمس و زکات تعیین تکلیف کند.
- فقط یک سوم اموال باشد: باید توجه داشت که فرد وصیت کننده قادر نیست که همه اموال خود را به یک نفر ببخشد. در واقع وصیت درباره یک سوم اموال قابل قبول است. اما اگر که وصیت کننده بیشتر از یک سوم اموال خود را تعیین تکلیف کند، نیاز است که وارثین وصیت نامه او را امضا کنند.
محروم الارث کردن فرزند در وصیت نامه
ممکن است که این سوال برای برخی مطرح شود که آیا می توان فرزندی را محروم الارث کرد. در جواب این پرسش باید بگوییم که به طور قانونی هیچ کسی قادر نیست که ورثه خود را از ارث محروم کند. در واقع هر شخص می تواند تا یک سوم از دارایی هایش را به هر نحوی که دوست دارد وصیت نماید.
پس اگر که یک شخص تمایل داشته باشد، یک وارث سهم کمتری از ارث داشته باشد، می تواند یک سوم از دارایی خود را برای بقیه وارثین وصیت کند تا آن شخص سهم ارث کمتری داشته باشد.
مورد قابل توجه این است که برخی از افراد قبل از موت خود دارایی های خود را به شیوه صلح عمری به یک نفر صلح می کنند. با صلح عمری پس از فوت شخص، تمام دارایی ها به آن شخص که صلح عمری انجام داده است می رسد. پس با در نظر گرفتن این موضوع می توان گفت که شخص می تواند قبل از مرگ خود همه اموالش را به هر کس که بخواهد بدهد. اما آن شخص بعد از مرگ خود نمی تواند بیشتر از یک سوم دارایی هایش را تعیین تکلیف کند. بنابراین می توان نتیجه گرفت، بر اساس قوانین موجود در کشور نمی توان هیچ ورثه‌ای را از ارث محروم کرد.
نکته: اگر که شخص بدون وارث باشد، در این شرایط می تواند در مورد همه اموال خود وصیت کند، پس قاعده وصیت برای یک سوم از اموال برای چنین شخصی وجود ندارد. چرا که این قاعده برای این است که حقوق ورثه حفظ شود. در واقع کسی که هیچ ورثه ای ندارد می تواند اموال خود را برای هر کس که بخواهد به ارث بگذارد.
شرایط وصیت نامه خودنوشت
همان گونه که در قسمت های قبل اشاره کردیم، برای این که وصیت نامه خود نوشت دارای اعتبار باشد لازم است که شرایط و قوانین خاصی را رعایت کرد. در ذیل این قسمت نکات تکمیلی برای تحریر و نگارش وصیت نامه خودنوشت را برای شما بیان می کنیم.
- وصیت نامه خودنوشت حتماً باید به میل و خواست موصی و بدون هیچ اجبار و زوری تحریر شود.
- تمام نکاتی که در وصیت نامه به آن اشاره می شود باید دارای منفعت و کاملاً جایز باشند.
- موصی زمانی که در حال تحریر وصیت نامه است باید کاملا بالغ و عاقل باشد و بتوان به نوشته او اعتماد کرد.
- تمام اموالی که در وصیت‌نامه به آن اشاره می شود، باید تحت اختیار وصیت کننده باشند و اموال شخص دیگری نباشد.
- تاریخ دقیق نوشتن وصیت نامه درج شده باشد. توجه شود که تاریخ باید با خط وصیت کننده نوشته شود.
- دارایی های وصیت شده باید که قابل انتقال به شخص باشند. چرا که نمی توان در مورد اموال وقفی وصیت کرد و وصیت این اموال هیچ اعتباری ندارد.
- شخص وصیت کننده باید باسواد باشد تا قادر باشد وصیت‌نامه را با خط خودش تحریر کند. در حقیقت تحریر وصیت نامه توسط شخص دیگر باعث می شود که وصیت نامه از اعتبار ساقط شود.
- شخص وصیت کننده نباید بعد از انجام وصیت خودکشی کند. چرا که خودکشی باعث می شود که وصیت شخص وصیت کننده باطل شود. این از این جهت است که ممکن است شخص وصیت خود را با نیت بد نوشته باشد.
نحوه تنفیذ وصیت نامه خودنوشت
قانون گذاران در در قانون مدنی کشور اجازه داده اند که وصیت کننده تنها یک سوم دارایی های خود را برای وارثین وصیت کند. در واقع اگر که وصیت کننده بخواهد بیشتر از یک سوم از مال خود را وصیت کند لازم است که وارثین این اجازه را به او دهند. شاید پرسشی در اینجا مطرح شود که نحوه تنفیذ وصیت نامه خودنوشت چگونه می باشد؟
در جواب به سوال چگونگی تنفیذ وصیت نامه خودنوشت باید به ماده 843 قانون مدنی رجوع کنیم. در این قانون به طور کامل مشخص است که چه مقدار از دارایی های شخص قابل وصیت می باشد. بر اساس این قانون وصیت دارایی ها بیشتر از یک سوم، قابل قبول نیست. مگر این که وارثین این اجازه را به وصیت کننده بدهند. اگر که تنها برخی از ورثه این اجازه را دهند، وصیت کننده می تواند نسبت به سهم آن وارثین نافذ و فقط برای ارث آنها تصمیم گیری کند.
نکته: بر اساس ماده 843 قانون مدنی اگر که وصیت کننده، فقط در مورد ثلث یا همان یک سوم دارایی های خود را وصیت کند، این وصیت نامه به امضا وارثین نیازی ندارد.
پس در مواقعی که وصیت کننده بیشتر از ثلث دارایی های خود را وصیت می‌کند، نحوه تنفیذ وصیت نامه دست نوشت به این شیوه است که لازم به اجازه همه ورثه است. و اگر که ورثه این اجازه را به وصیت کننده ندهند، موصی فقط می تواند ثلث اموال خود را وصیت کند. بنابراین در صورت اجازه ورثه، موصی می تواند همه اموال خود را آن گونه که تمایل دارد وصیت کند. اگر که فقط برخی از وارثین وصیت نامه را امضا کنند موسی می تواند برای آن تعداد از ورثه که وصیت نامه را امضا کرده نافذ باشد.
شک به اعتبار وصیت نامه
همان طور که می دانید وصیت نامه خودنوشت جزو اسناد عادی به حساب می آید. به همین خاطر وارثین قادر هستند در مورد اصالت و اعتبار این وصیت نامه دارای تردید باشند. مثلاً ممکن است بگویند که دست خط و یا امضا توسط وصیت کننده انجام نشده است. در چنین شرایطی وارثینی که تحریر وصیت نامه به نفع آن ها است، باید اثبات کنند که وصیت نامه اعتبار دارد.
در صورتی که برخی از وارثین تردید داشته باشند که تاریخ وصیت نامه صحیح نیست و نسبت به این موضوع اعتراض کنند، لازم است که این موضوع در دادگاه برای قاضی ثابت شود.
شخصی که وصیت نامه خودنوشت در دست اوست لازم است که سریعا پس از فوت وصیت کننده وصیت نامه او را به دادگاه مربوطه تحویل دهد.
کلام آخر
در این مقاله در مورد اعتبار وصیت نامه خودنوشت اطلاعات کاملی را در اختیار شما قرار دادیم. با مطالعه این مقاله فهمیدیم که برای این که یک وصیت نامه خودنوشت اعتبار قانونی داشته باشد لازم است که به خط خود موصی نوشته شود و تاریخ و زمان دقیق آن همراه با امضای شخص وصیت کننده در ذیل وصیت نامه قرار گیرد. همچنین فهمیدیم که موصی فقط می تواند ثلث اموال خود را وصیت کند و برای وصیت همه اموال، ورثه باید ذیل وصیت نامه را تنفیذ کنند. برای هر گونه انتقاد و پیشنهاد به سایت وکیل تو مراجعه کنید.
